De militaire interventie begon op 26 maart 2015 met luchtaanvallen op grote schaal, waar zo’n 170 jachtvliegtuigen aan deelnamen. De bijdrage van individuele landen aan de luchtmacht van de coalitie was als volgt.1

De eerste fase van de campagne in de lucht duurde een maand en betrof vooral militaire doelen. De coalitie kreeg overmacht in de lucht door het vernietigen van luchtmachtbases en luchtverdedigingsinstallaties. Ze bombardeerde troepenconcentraties van de Houthi’s en de Houthi-leiding evenals bases van het met de Houthi’s geallieerde Jemenitische leger. Meer omstreden was, dat civiele havens en luchthavens werden verwoest in een poging de Houthi-strijdkrachten logistiek te isoleren. Deze eerste campagne vanuit de lucht verwoestte een groot deel van de Jemenitische militaire installaties, waaronder het grootste deel van de installaties van de Jemenitische luchtmacht en het luchtverdedigingsnetwerk.

Na een maand waren er voor de campagne vanuit de lucht vrijwel geen militaire doelwitten meer over en breidde de coalitie haar doelwitten uit. Ze bombardeerde Jemenitische militaire bases en locaties van aan Saleh verbonden leiders om te voorkomen dat deze zouden overlopen naar of gemene zaak zouden maken met de Houthi’s. Ze begonnen ook wegen, bruggen en tankstations te bombarderen om de voortgang van de Houthi’s vanuit het binnenland naar Aden en de kustgebieden te stoppen. De verwoesting van de infrastructuur had weinig invloed op de voortgang van de Houthi’s, maar wel een zeer negatieve invloed op het goederenverkeer en de beschikbaarheid van levensbelangrijke goederen. Vanaf de maand mei begon de coalitie met vergeldings- en gerichte acties, onder andere ook op burgerdoelen in de provincie Saada. Aangezien niet alle raketten verwoest raakten en de Houthi’s die begonnen te gebruiken voor vergelding tegen Saoedi-Arabië werd ook het zoeken naar SCUD’s en raketten een prioriteit.2

Plaatselijke mensenrechtenorganisaties telden ten minste 2.724 luchtaanvallen tussen 26 maart en 11 juni.3 Deze luchtaanvallen werden willekeurig en in snel escalerend tempo uitgevoerd en veroorzaakten een groot aantal burgerslachtoffers. De Saoedische coalitie verklaarde op 8 mei de steden Saada en Marran in hun geheel tot militair doel en gelastte de bevolking nog diezelfde dag “de gebieden onder Houthi-controle te verlaten”.4 Hele steden of wijken te beschouwen als één militair doelwit is een duidelijke schending van het IHR. Verscheidene mensenrechtenorganisaties die onderzoek hebben gedaan naar de luchtaanvallen op Saada en elders in Jemen hebben luchtaanvallen gerapporteerd met brede-impactmunitie in bevolkte gebieden en luchtaanvallen tegen burgerdoelen waar geen militair doel in de buurt was en zonder duidelijk militair oogmerk.5 Het patroon in de doelen doet denken dat de stijgende humanitaire tol onder de burgerbevolking niet enkel een gevolg is van de oorlog, maar een bewuste strategie om de gebieden onder Houthi-controle te destabiliseren. Dit vermoeden wordt veroorzaakt door het feit dat de brandstofvoorziening (die voor tweeledig militair/civiel gebruik kon zijn), maar ook de voedselproductie en -distributie of waterbevoorradingsinstallaties op grote schaal het doelwit waren.6

Deze luchtoorlog gaat door tot op de dag van vandaag.
Het Yemen Data Project heeft in de eerste 4 jaar van de militaire interventie zo’n 19.511 luchtaanvallen genoteerd, ofwel 400 luchtaanvallen per maand, met een uitschieter van 921 luchtaanvallen in september 2015. Ten minste 8000 burgers kwamen hierbij om het leven en 9000 raakten gewond. Het Yemen Data Project telt incidenten of luchtaanvallen, die worden gedefinieerd als “alle luchtaanvallen op één enkele locatie in een uur”, omdat het feitelijke aantal luchtaanvallen moeilijk te controleren is. Dit niet geverificeerde aantal individuele luchtaanvallen staat op 45563.7

De Franse geheime diensten telden in een gelekte nota van 26 september 2018 24.000 luchtaanvallen, waarvan 6000 in 2018 en 150000 missies in totaal (waaronder luchtaanvallen, maar ook verkenningsvluchten, bevoorrading en vervoer).8

Militair materieel van Europese oorsprong

De luchtaanvallen van de coalitie worden uitgevoerd met gevechtsvliegtuigen die worden geproduceerd in Europa of de Verenigde Staten (behalve 3 Soedanese Sukhoi-24 jagers van Russische oorsprong). Ze worden ondersteund door tankvliegtuigen en gebruiken munitie die wordt gemaakt in Europa of de Verenigde Staten . De Saoedische luchtmacht voert naar schatting 120 missies per dag uit. Ze doen luchtaanvallen met F-15s, (vanuit Khamis Mushait and Taïf), Eurofighter Typhoon (vanuit Khamis Mushait, al-Kharj, en Taïf) en Tornado-gevechtsvliegtuigen (vanop de Luchtmachtbasis Koning Abdulaziz in Dhahran). De luchtmacht van de Emiraten gebruikt F-16s vanuit Taïf (Saoedi-Arabië) en Mirage 2000-9s vanuit Assab in Eritrea. De gevechtsvliegtuigen van andere leden van de coalitie gebruiken ook Saoedische bases. De gevechtsvliegtuigen krijgen ondersteuning van tankvliegtuigen, waaronder de Saoedische en Emirati Airbus 330 MRTT, die waarschijnlijk opereren vanuit Jeddah.9

Eurofighter Typhoon

foto: RA.AZ [CC BY-NC-SA 2.0]

Saoedi-Arabië heeft 72 Eurofighter Typhoon gevechtsvliegtuigen gekocht (Tranche 2 en 3), die werden geleverd tussen 2009 and 2017. Deze toestellen speelden een belangrijke rol bij de bommencampagne in Jemen. De eindassemblage en aflevering werd uitgevoerd door BAE Systems in het VK, na goedkeuring door de regering van de exportvergunning naar Saoedi-Arabië. De productie van deze vliegtuigen gebeurt door een consortium dat bestaat uit Airbus, BAE Systems en Leonardo en dat wordt geleid via de gezamenlijke maatschappij Eurofighter Jagdflugzeug GmbH. De toeleveringsketen voor dit toestel ligt echter verspreid over heel Europa.

Tornado

foto: RA.AZ [CC BY-NC-SA 2.0]

Saoedi-Arabië heeft 96 Tornado IDS gekocht, waarvan er nog 81 in dienst zijn en 24 Tornado ADV, die in 2006 werden uitgemonsterd en vervangen door de Eurofighter Typhoon. Saoedi-Arabië is de enige koper buiten het oorspronkelijke landenconsortium Duitsland, Italië en Verenigd Koninkrijk. De Tornado erd voornamelijk ontworpen als bommenwerper en heeft een belangrijke rol gespeeld bij het bombarderen in Jemen. Een van deze Tornado’s stortte neer in Jemen10, neergeschoten volgens de Houti’s, volgens Saoedi-Arabië door technische problemen.

Panavia Aircraft GmbH is de belangrijkste contractpartner voor de Tornado, een bedrijf dat in gezamenlijke handen is van een consortium van Airbus Defence and Space (42.5%), BAE Systems (42.5%), en Leonardo (15%). De RB199 straalmotoren worden door een vergelijkbaar consortium gebouwd via Turbo-Union Limited, in gezamenlijk eigendom van Rolls-Royce (40%), MTU Aero Engines (40%) en Avio (20%).11
Een publicatie van BAE stelt:
“Een analyse van de werkverdeling voor een 325-tal specifieke uitrustingen laat zien dat 175 contracten werden gegund aan leveranciers uit het VK, 126 aan Duitse bedrijven , zeventien aan de Italianen en zeven aan andere landen”12

Mirage 2000-9

foto: RA.AZ [CC BY-NC-SA 2.0]

De VAE zijn betrokken bij de bombardementen met hun F-16s, maar ook met hun 62 Mirage 2000-9. Een van deze toestellen stortte in 2016 neer in Jemen.13

De Mirage 2000-9 is een Franse bommenwerper van een generatie vergelijkbaar met die van de Tornado en de F-16. Hij werd gebouwd door Dassault Aviation en de toeleveringsketen is voornamelijk Frans.

A330 MRTT

foto: EUarms

Bommencampagnes worden ondersteund door tankvliegtuigen, die nodig zijn om het gevechtsbereik van jachtvliegtuigen te vergroten. Airbus produceert hiervoor een variant van de civiele A330, de A330MRTT of Airbus A330 Multi Role Tanker Transport. De Saoedische tankvloot omvat 6 van deze toestellen, evenals 9 KC-130 Hercules en 7 Boeing KE-3A. De VAE hebben 3 A330MRTT gekocht.

Het ombouwen van de A330 voor militaire doeleinden gebeurt in Spanje. De Spaanse regering verleent exportlicenties naar Saoedi-Arabië en de VAE. De eindassemblage van het toestel vóór ombouw vindt plaats in Toulouse, Frankrijk. De toeleveringsketen van Airbus strekt zich uit over heel Europa.

Ander materieel en ondersteuning

Bommen en raketten

foto: Vernon Pugh

Europa heeft raketten en bommen (en de bijbehorende geleidingssystemen) uitgevoerd naar leden van de Saoedische coalitie, die deze munitie hebben gebruikt in het conflict in Jemen.

Een groot aantal bommen van het type Mk81, Mk82, Mk83 en Mk84 werd door RWM Italy verkocht aan Saoedi-Arabië en de VAE en het gebruik hiervan in Jemen is gedocumenteerd.14 Raytheon maakt Paveway geleidingssystemen, die worden gebruikt in combinatie met dergelijke Mk80 bommen, in het VK. Paveway IV-systemen worden verkocht aan Saoedi- Arabië en aan de VAE.15 Saoedische Eurofighters en Tornado’s en de Mirages 2000 van de VAE zijn uitgerust met het Damocles lasergeleidingssysteem, dat wordt gemaakt door Thales (FR), om met dergelijke precisiebommen af te rekenen. Saoedi- Arabië heeft in Jemen ook BL-755 clustermunitie gebruikt, die was ontworpen voor gebruik vanaf Tornado-gevechtsvliegtuigen en werd gemaakt door Hunting Engineering Ltd (nu Lockheed Martin UK Ampthill Ltd (UK)).16

Zowel Saoedi-Arabië als de VAE gebruiken vanuit de lucht gelanceerde kruisraketten van het type Storm Shadow, gemaakt door MBDA. Saoedi-Arabië gebruikt ook door MBDA in het VK geproduceerde Brimstone kruisraketten. Het gebruik door VAE-Mirages 2000 van Hakim A raketten, geproduceerd door GEC-Marconi Dynamics (VK, nu een onderdeel van MBDA), is eveneens gedocumenteerd.17

Surveillance

Europese bedrijven hebben de surveillancecapaciteit van de door de Saoedi’s geleide coalitie vergroot met vliegende radarinstallaties en drones.

foto: Steve Lynes [CC BY 2.0]

Saoedi-Arabië heeft 2 en de VAE 3 Erieye Airborne Early Warning & Control vliegtuigen gekocht. Saoedi-Arabië gebruikt de Saab 2000 als carrier. De VAE heeft het GlobalEye systeem aangeschaft, dat Canadese Bombardier Global Express-6000 vliegtuigen combineert met het Erieye radarsysteem van SAAB. Er zijn nog andere geïntegreerde systemen zoals de Seaspray MP vliegtuigradar (gebouwd in het VK door SELEX, nu Leonardo). Dit gebruikt BR-710 motoren van BMW Rolls-Royce AeroEngines GmbH (DE).

Beide landen gebruiken een heel scala aan surveillancedrones bij hun militaire operaties. De VAE kochten de S-100 Camcopter van Schiebel (AT), die ter plaatse verder werd ontwikkeld tot het Al-Sber-systeem. Deze drone werd vooral gebruikt vanaf schepen van de VAE, met name vanaf de al-Quwaisat amfibielandingsvaartuigen.18 Europese drones die warden aangeschaft door Saoedi-Arabië zijn de Luna drones van EMT (DE)19, Sperwer/SDTI van Safran (FR)20, de Tracker of DRAC minidrone van Airbus (FR).21

Steun vanuit de lucht voor landoperaties

De Saoedi’s en Emirati gebruiken verschillende hefschroefvliegtuigen om hun landoperaties te ondersteunen. De AS-532 A2 Cougar, gemaakt door Airbus Helicopters, gebruikt het Saoedische leger als aanvals- en transporthelikopter en opereert vanaf de bases Khamis Mushait en Jizan in Saoedi- Arabië.22 De VAE gebruiken de oudere AS332F Super Puma versie van dezelfde helikopter. De AS565N Panther en de oudere versie AS365N Dauphin, beide van Airbus Helicopters, worden gebruikt vanaf schepen van de Saoedische marine en ook de VAE gebruikt ze. De VAE beschikt ook over oudere Franse en Italiaanse Helikopters, maar het gebruik daarvan in Jemen is niet bekend.

Voetnoten

1. Military Balance 2016, chapter 7, IISS; Military Balance 2017, chapter 7, IISS; Military Balance 2018, chapter 7, IISS
2. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-saudi-uae-war-effort-in-yemen-part-2-the-air-campaign
3. https://www.hrw.org/report/2015/06/30/targeting-saada/unlawful-coalition-airstrikes-saada-city-yemen
4. Brig. Gen. Al-Assiri, quoted in https://www.hrw.org/report/2015/06/30/targeting-saada/unlawful-coalition-airstrikes-saada-city-yemen
5. HRW, Targeting Saada, https://www.hrw.org/report/2015/06/30/targeting-saada/unlawful-coalition-airstrikes-saada-city-yemen;
   AI, 'Nowhere safe for civilians': Airstrikes and ground attacks in Yemen, https://www.amnesty.org/en/documents/mde31/2291/2015/en/;
   https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/07/yemen-airstrike-analysis-shows-saudi-arabia-killed-scores-of-civilians/
6. https://made-in-france.disclose.ngo/en/chapter/food-war
7. http://yemendataproject.org, figures of 26 March 2019.
8. https://made-in-france.disclose.ngo/en/chapter/yemen-papers/
9. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents.
10. https://euarms.com/weapon/3aGvI1bbIBIp6xhQLd3jSR
11. https://en.wikipedia.org/wiki/Panavia_Tornado
12. https://euarms.com/weapon/3aGvI1bbIBIp6xhQLd3jSR;
    https://www.rafmuseum.org.uk/documents/Research/RAF-Historical-Society-Journals/Journal-27A-Seminar-Birth-of-Tornado.pdf
13. http://www.leparisien.fr/international/un-mirage-des-emirats-s-ecrase-au-yemen-14-03-2016-5625505.php
14. https://www.ilpost.it/2015/06/26/yemen-bombe-inchiesta-italia/;
    https://www.nytimes.com/video/world/middleeast/100000005254317/civilian-deaths-yemen-italian-bombs.html
15. http://mwatana.org/en/day-of-judgment/
16. https://www.amnesty.org.uk/press-releases/saudi-arabia-led-coalition-has-used-uk-manufactured-cluster-bombs-yemen-new-evidence
17. https://www.parliament.uk/business/publications/written-questions-answers-statements/written-question/Commons/2016-09-14/46338;
    http://armamentresearch.com/united-arab-emirates-employ-british-hakim-a-series-precision-guided-munitions-in-yemen/;
    https://www.amnesty.org.uk/press-releases/uk-made-missile-used-airstrike-ceramics-factory-yemen
18. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents.
19. https://www.janes.com/article/86394/german-made-uav-crashes-in-yemen;
    https://euarms.com/weapon/7DaLb5qMJrZNKYUHy2Mo5J
20. https://www.fidh.org/fr/regions/maghreb-moyen-orient/yemen/nouveaux-indices-de-presence-de-materiel-militaire-francais-au-yemen
21. https://www.fidh.org/fr/regions/maghreb-moyen-orient/yemen/nouveaux-indices-de-presence-de-materiel-militaire-francais-au-yemen
22. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents