Bij de grondoperaties van de door de Saoedi’s geleide coalitie speelde het leger van de VAE de actiefste rol. VAE-grondtroepen namen deel aan militaire operaties tegen de Houthi’s aan de Jemenitische kust en in het binnenland, en ze vochten ook tegen AQAP in het Oosten van Jemen. Saoedische troepen waren vooral actief in het grensgebied in Noord-Jemen en de noordelijke kustzone tot Midi. In het begin van de oorlog droegen de Saoedische Speciale Eenheden en mariniers ook bij aan de verdediging van de regering-Hadi in Aden en het innemen van eilanden in de Rode Zee. In 2015 probeerde een gemengde groep coalitietroepen om een extra front te openen binnen Jemen en op te marcheren naar Sanaa vanuit de provincie Marib in Centraal-Jemen. Ook andere coalitietroepen ondersteunden Saoedi-Arabië in zijn grensoorlog. Met name Soedanese soldaten vochten mee in Noord-Jemen en speelden ook een rol als steuntroepen in Aden en andere plaatsen in het Zuiden.

Het gros van de vechtende troepen bestaat echter uit Jemenieten die zijn opgeleid en bewapend door de VAE of, in mindere mate, Saoedi-Arabië. Ze vechten als lid van de Zuidelijke Weerstand/Alliantie (een groep milities in Zuid-Jemen die autonomie of onafhankelijkheid voor Zuid-Jemen wil), van het met Hadi geallieerde Jemenitische leger of van lokale of tribale milities. Zowel de VAE als Saoedi-Arabië hebben wapens bezorgd aan die Jemenitische schrijdkrachten. De allianties met en tussen Jemenitische milities blijven onstabiel en fluctueren, aangezien ze vaak erg verschillende achtergronden en belangen hebben en daardoor vatbaar zijn voor interne conflicten. Het gebrek aan interne samenhang en het opflakkeren van interne machtsstrijden maakten dat de Saoedische coalitie er slechts beperkt in slaagde om het van de Houthi’s gewonnen territorium te controleren en er bestuursstructuren op te bouwen. Saoedi-Arabië en de VAE hebben ook uiteenlopende belangen en strategieën in hun ondersteuningsbeleid. De VAE heeft de regering-Hadi ondersteund, maar ook de Zuidelijke separatistische militie die tegenover de regering staat. Saoedi-Arabië ondersteunt dan meer separatistische salafistische milities, terwijl de VAE die verafschuwen. Het resultaat is een versnipperd landschap van vechtende groepen.

De eerste maanden van de door de Saoedi’s geleide interventie in 2015 werden slechts beperkt grondtroepen ingezet en waren er vooral luchtbombardementen en operaties op zee. Ondertussen zetten de Houthi’s hun expansie in het Zuiden verder. De Houthi’s hadden Aden grotendeels ingenomen op 20 maart en de regering-Hadi, ondersteund door de Saoedische coalitie, controleerde enkel nog twee kleine delen van Aden. Bovendien was ze grotendeels uit het Westen van Jemen verdreven. De Houthi’s stootten echter op veel lokale weerstand van tribale milities, die via luchtdroppings wapenvoorraden kregen van Saoedi-Arabië.

Buitenlandse troepen werden actief aan de grond vanaf begin 2015, toen Speciale eenheden van de Emiraten de door de regering-Hadi gecontroleerde delen van Aden kwamen verdedigen, later bijgestaan door 1500 militairen van Jemenitische origine die in het Saoedische leger dienen of opgeleid waren door de VAE. Op 18 juli gingen deze strijdkrachten in het offensief en namen Aden en zijn luchthaven in. De hoeveelheid militairen en materieel werd verder opgebouwd, met o.a. 2800 Saoedische en VAE-militairen. Begin augustus was een VAE-brigade-eenheid met Leclerctanks binnengetrokken. Zij ondersteunden de Jemenitische strijdkrachten in hun offensief om verschillende militaire basissen te heroveren.1 Het was hun bedoeling om de Houthi’s uit het Zuiden te verjagen en op te rukken naar Sanaa, 400 km ten noorden van Aden. Deze charge strandde bij Taiz.

De coalitie opende ook een oostelijk front in de provincie Marib and vestigde een operationele basis in de olieraffinaderij van Safir. De 2 brigades sterke gevechtsgroep bestond uit een mix van coalitietroepen. Ze omvatte VAE-strijdkrachten met Leclerctanks en Jemenitische soldaten, maar ook troepen uit Saoedi-Arabië, Qatar, Egypte en Bahrein. In augustus en september begonnen ze een offensief richting Sanaa in het Westen. Ze slaagden erin de stad Marib in te nemen, maar konden niet veel verder optrekken.2

In oktober 2015 schoof een andere gevechtsgroep van de coalitie, met VAE Leclerctanks en Saoedische en Bahreini pantsereenheden, vooruit van Aden naar de Straat van Bab al-Mandab om de kustlijn in te nemen, terwijl VAE en Saoedische mariniers met Egyptische steun de eilanden in de Rode Zee innamen. De stad Mokha en de haven werden in 2017 ingenomen. Een gelijkaardige beweging in 2016 vanuit het Noorden door Saoedische en Soedanese troepen en de resten van het Jemenitische leger van Hadi strandde bij de havenstad Midi. Sinds 2016 was Midi een frontlijn en pas in april 2018 sllagde de coalitietroepen erin om weer controle te krijgen over de stad.

Na deze eerste fase van offensieven verzandde de landoorlog in een patsituatie. In de 4 jaar sinds de start van de interventie zijn de frontlinies en gevechtszone met de Houthi’s in het binnenland nauwelijks veranderd. In het bergachtige binnenland hebben de Houthistrijdkrachten stevig weerstand kunnen bieden en de coalitietroepen en -milities kunnen terugslaan. Aan de kustlijn is dat niet het geval. In 2018 rukten door het VAE gesteunde troepen op naar Hodeidah en namen het grootste deel van de kustregio in. Eind 2018 bereikte dit offensief de stad Hodeidah en de haven. Sindsdien bleven de gevechten beperkt door een staakt-het-vuren dat met VN-bemiddeling werd overeengekomen en verdere onderhandelingen lopen nog. Hodeidah is de belangrijkste goederenhaven voor het gebied onder Houthicontrole, ook voor hulpoperaties, waardoor Hodeidah zowel strategisch als humanitair van groot belang is.

In het noordelijke grensgebied tussen Jemen en Saoedi-Arabië, vooral de provincie Saada waar de Houthibeweging ontstond, was eerder al gevochen tijdens eerdere conflicten met de Houthi’s. De start van de interventie in 2015 betekende echter het uitbreken van een echte oorlog. De Houthi’s sloegen terug met raids op militaire posten in de grensstrook en namen zelfs Saoedische steden aan de grens in, zoals Al-Raboah in 2016, terwijl ze ook raketaanvallen uitvoerden op Saoedische strijdkrachten en steden.
Omgekeerd voerden ook Saoedische troepen grensoverschrijdende acties uit in de provincie Saada, maar ze leken het moeilijk te hebben om met zwaar materieel te opereren in het berggebied. In 2018 en 2019 voerde Saoedi-Arabië zijn offensieven op in een poging om de stad Saada te bereiken, maar de Saoedische en door de Saoedi’s gesteunde troepen bleven steken in de streek van Baqim en andere Jemenitische grensregio’s. In deze offensieven strijden het Saoedische leger en de Saoedische Nationale Garde met zwaar materieel, terwijl de meeste infanteristen Jemenitische soldaten zijn. Het Saoedische leger voert ook regelmatig bombardementen uit op Houthigebied met artillerie-eenheden die aan de grens zijn gelegerd en een bereik hebben tot 40 km diep in Jemen.

De oorlog met de Houthi’s is niet de enige oorlog in Jemen.De oostelijke provincies bleven weliswaar buiten het conflict met de Houthi’s en de rampzalige humanitaire situatie tengevolge van de oorlog bleef hen bespaard, maar ook daar woedde een militair conflict. ‘Al Qaida in the Arab Peninsula’ (AQAP) had al lang voor 2015 voet aan de grond in Jemen. Het maakte gebruik van het uiteenvallen van de Jemenitische regering en het begin van de door de Saoedi’s geleide interventie om in april 2015 verschillende militaire basissen in de oostelijke provincies van Jemen te veroveren en de havenstad al-Mukalla in te nemen. In de loop van 2015 breidde AQAP zijn grondgebied uit langs de zuidkust en in de oostelijke provincies. Als reactie gaven de VAE een strijdmacht van Jemenitische tribale strijders uit deze oostelijke provincies opleiding en wapens. In 2016 heroverden deze Jemenitische troepen, met resten van het Jemenitische leger en ondersteuning door VAE-krachten, Mukalla en het grootste deel van het AQAP-grondgebied. Sindsdien is de oorlog met AQAP wel minder intens, maar niet afgelopen; hij zorgt ook voor een extra instroom van wapens via door de VAE opgeleide milities.3

Uit de voortdurende landoorlog en de resulterende patstelling blijkt duidelijk dat een militaire ‘oplossing’ van het conflict niet in zicht is. De humanitaire gevolgen blijven ondertussen rampzalig en de politieke krachten militariseren en versplinteren verder. Al wordt deze militaire interventie met meer respect voor het internationaal humanitair recht uitgevoerd, toch is het resultaat vooral een failed state-situatie met een waaier aan gewapende milities in plaats van dat een Jemenitische staatsstructuur wordt hersteld. Er bestaat geen makkelijke oplossing, maar het beëindigen van de militaire interventie en de instroom van wapens, ook voor de geallieerde troepen, lijkt een noodzakelijk onderdeel van elke oplossing te vormen.

Militair materieel van Europese oorsprong

De belangrijkste externe gewapende strijdkrachten in Jemen zijn de gewapende troepen van de VAE en Saoedi-Arabië, terwijl beide landen hun geallieerde milities ook volop voorzien van militair materieel.

Het VAE-leger gebruikt Leclerctanks in zijn offensieven tegen de Houthi’s. Die zijn geproduceerd door Nexter, maar bevatten een aantal Duitse componenten, zoals een MTU-883 Ka 500 dieselmotor en HSWL 295 transmissies van Zahnradfabrik Friedrichshafen (DE). Tijdens de oorlog werden sommige van deze tanks uitgerust met modules van Clara reactief pantser van Dynamit Nobel Defence GmbH.4 DST, (vroeger eigendom van Diehl-Defence, maar nu van Krauss-Maffei Wegman) leverde belangrijke delen van de rupsbanden en staat in voor het onderhoud ervan. Deze tank gebruikt enkel in Frankrijk gefabriceerde munitie, ook geleverd door Nexter5.

Ook werd in Jemen de Patria AMV 8x8 gepantserde personeelsdrager geobserveerd.6 Die is geproduceerd door Patria (Finland) in dochterbedrijf Rosomak (Polen) en geëxporteerd in 2016. Ook deel ervan is een DI-12 Scania dieselmotor (AV) uit Zweden en een Fewas Remote Control Weapon Station, in Duitsland ontwikkeld door Dynamit Nobel Defence GmbH en onder licentie geproduceerd in de VAE door de International Golden Group7. Verder worden Tatra T816 militaire vrachtwagens in Jemen gebruikt.8 De VAE hebben ook oudere legervoertuigen van Franse makelij, zoals AMX-30-tanks en verschillende types gepantserde infanterievoertuigen, maar het is niet duidelijk of die nog steeds in gebruik zijn en er zijn geen waarnemingen van dit materieel in Jemen.

Sommig door de VAE in Jemen gebruikt materieel bevat ook uit Europa afkomstige componenten. Oshkosh M-ATV worden vaak geregistreerd in operaties met VAE-strijdkrachten en door de VAE bewapende milities. Heel wat onder hen zijn uitgerust met een Femas wapensysteem met afstandsbediening van Dynamit Nobel Defence GmbH.9

Ook opgemerkt zijn M109A3-howitzers. Die zijn in de VS gemaakt, maar als tweedehandswapens van Nederland gekocht in 1999. Ze zijn gemoderniseerd door RDM Technology (NL), volgens SIPRI met BF6M dieselmotoren uit Duitsland, en worden onderhouden door DST, een dochteronderneming van Krauss-Maffei Wegman.10 Het Belgische Varec leverde rupsbanden voor deze howitzers.

De VAE-strijdkrachten gebruiken ook de RG-31 MMP Agrab Mk2, een zelfrijdende 120mm-mortier gemaakt door Denel (Zuid-Afrika). Andere mortiersystemen in bezit van de VAE zijn 81mm en 120 mm mortieren van TDA Armements (FR) en 81mm L16-mortieren van Royal Ordnance plc (UK), maar het gebruik ervan in Jemen is nog niet bevestigd.

De belangrijkste gevechtstank van het Saoediche leger is de M1A2/A2S Abramstank, die in Jemen werd gespot. Deze tanks van VS-makelij zijn uitgerust met een L44 120mm kanon van Rheinmetall Defence en een SOTAS-communicatiesysteem van Thales Netherlands1. het Saoedische leger heeft ook nog steeds oude in Frankrijk gebouwdet AMX-30 tanks in gebruik op defensieve posities aan de grens.11

Ook opgemerkt bij Saoedische operaties in Jemen is de M113. Dit gepantserde infanterievoertuig is gebouwd door FNSS (Turkije). Het bevat een 6V53T Detroit dieselmotor gemaakt door MTU Friedrichshafen GmbH en rupsbanden van Varec (BE). Saudi Aardvark ontmijningsvoertuigen, geproduceerd in het VK zijn opgemerkt in Jemen13 en zelfs in het bezit van een salafistische militie in Taizz14. Saoedische Speciale Eenheden zijn ook waargenomen tijdens het gebruik van Bastion Patsas-voertuigen gemaakt door ACMAT in Frankrijk met eenVolvomotor.15

Aan de grens met Jemen heeft het Saoedische leger artillerie ingezet om doelwitten in Jemen te bombarderen. Een deel van deze artillerie is van Europese makelij of bevat Europese componenten. Recent aangekocht is de zelfrijdende Caesar 155m artillerie van Nexter Systems, met een Duitse motor en een Unimog Chassis U5000 6x6 gemaakt door Mercedes Benz AG; deze artillerie wordt nog steeds geproduceerd en uitgevoerd.16 Een veel ouder systeem, dat volgens de Franse inlichtendiensten nog steeds actief wordt gebruikt bij de grens, is de FH70 105mm gesleepte howitzer van VSEL (UK), Rheinmetall (DE), OTO Melara (IT).17 Verder in gebruik is de Chinese PLZ-45 zelfrijdende howitzer gemaakt door Norinco, die een Deutz dieselmotor heeft.18 Bekend als leveranciers van 155mm-artilleriermunitie is Expal (ES) en waarschijnlijk ook General Dynamics European Land Systems (ES).19 Het Saoedische leger gebruikt bovendien ook een reeks in Frankrijk gebouwde mortieren van TDA Armements (81mm LLR, 120mm RT, 120mm 2R2M).20

Het Saoedische leger gebruikt een Cobra Artillery locatieradar in combinatie met zijn artillerie.Oorspronkelijk werd die door Saoedi-Arabië besteld als militaire hulp voor Libanon, maar deze steun werd teruggedraaid toen de diplomatieke betrekkingen bekoelden. Na de levering in 2016 hield Saoedi-Arabië de radars voor eigen gebruik.21 Dat omvat actief gebruik voor artillerievuur op Jemen.22 3 van deze radars zijn ook uitgevoerd naar de VAE vanuit Duitsland, maar of ze in Jemen zijn ingezet is niet bekend.23

Het Saoedische leger is uitgerust met nog ander militair materieel van Europese origine, zoals de Aravis-pantserwagens (FR) en de AMX10 APC (FR), maar over hun inzet in Jemen is niets bekend. Verder beschikt het over verschillende types in Frankrijk geproduceerd defensiematerieel met componenten uit andere Europese landen, zoals de Crotale/Shahine (Thales) of Mistralsystemen (MBDA, geplaatst op MPCV-voertuigen van Soframe en met een X-TAR Air zoekradarsysteem van Oerlikon Contraves). Die worden in het conflict in Jemen gebruikt voor afweer van raketten afgevuurd door de Houthi’s. De Crotale- en Shahinesystemen bevinden zich ook op oorlogsschepen van de Saoedi’s het de VAE.

Ook de Saoedische Nationale Garde vecht aan de grens met Jemen en in de noordelijke provincies van het land. De Garde gebruikt gepantserde LAV-voertuigen gemaakt in Canada, waarvan verschillende versies zijn uitgerust met geschuttorens en kanonnen die van Europese fabrikage. De LAV-AG heeft een 90mm-geschuttoren van John Cockerill (het voormalige CMI Defence), met munitie van Mecar. Het oudste type heeft een geschuttoren van Nexter, met munitie van Mecar of Nexter Munitions. De LAV-M heeft een 120mm-mortier. Deze zijn in verschillende generaties gebouwd: de recentste hebben een NEMO 120mm-mortiertoren (Patria, FI), de oudere versies een AMS 120mm-mortiertoren (BAE Systems, UK), en de oudste een MO-120-RT 120mm-mortier (Nexter, FR). Ook de nieuwste generatie LAVs die nu in productie zijn hebben een John Cockerill-geschuttoren met een 105mm-kanon.

De Saoedische Nationale Garde heeft ook artillerie en mortieren van Franse makelij, maar of deze ingezet zijn in het conflict in Jemen is niet bekend.

Voor zowel het Saoedische als het VAE-leger is België de belangrijkste leverancier van lichte wapens; zij gebruiken een waaier aan wapens van FN. Een andere grote leverancier is Heckler & Koch. Zowel Saoedi-Arabië als de VAE leveren wapens aan geallieerde milities en verschillende van deze wapens zijn in hun handen gesignaleerd.24

Zoals voor alle militair materieel in dit rapport hebben we hier alleen bedrijven vermeld die we konden identificeren in open bronnen. We beweren echter niet om een compleet overzicht te geven. Dit is zeker het geval voor munitie van lichte wapens, die te verkrijgen zijn bij een brede waaier van producenten. Niettemin blijkt uit exportstatistieken en -licenties dat andere fabrikanten in Europese landen nog steeds blijven exporteren naar Saoedi Arabië en de VAE.25

Voetnoten

1. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-saudi-uae-war-effort-in-yemen-part-1-operation-golden-arrow-in-aden
2. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/gulf-coalition-operations-in-yemen-part-1-the-ground-war (March 25, 2016)
3. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/gulf-coalition-operations-against-aqap-in-yemen;
   https://warontherocks.com/2016/05/the-u-a-e-approach-to-counterinsurgency-in-yemen/
4. https://www.spiegel.de/politik/deutschland/bundesregierung-nickt-neue-ruestungsexporte-in-die-emirate-ab-a-1143157-druck.html; https://euarms.com/weapon/6cz6llnrlCY1e6ElUHidOx; https://euarms.com/news/5W7bjYryh3e9kb68KjCusX (overzichtsvideo mbt duitse wapens)
5. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents.
6. https://www.armyrecognition.com/december_2017_global_defense_security_news_industry/patria_amv_8x8_armored_combat_proven_in_yemen_with_uae_army.html
7. https://www.army-technology.com/projects/patria/;
   www.armyrecognition.com/december_2017_global_defense_security_news_industry/patria_amv_8x8_armored_combat_proven_in_yemen_with_uae_army.html;
   https://www.defenseindustrydaily.com/idex-2009-the-other-purchases-05326/#more-5326;
   http://ruestungsexport-info.de/no_cache/en/database-german-arms-trade/
8. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-saudi-uae-war-effort-in-yemen-part-1-operation-golden-arrow-in-aden
9. https://euarms.com/weapon/4ieYmBKUYJMenieiq0JhsE
10. Pax, Under the Radar, https://www.paxforpeace.nl/publications/all-publications/under-the-radar;
    https://euarms.com/weapon/3HdixNGBK0QUWAOyMaKiea
11. Campagne tegen Wapenhandel, http://stopwapenhandel.org/node/2109;
    https://dutcharms.nl/weapon/6ceEKojpXqKaA4USW8QGSO;
    https://www.defenseindustrydaily.com/idex-2009-the-other-purchases-05326/#more-5326;
    https://euarms.com/weapon/6ceEKojpXqKaA4USW8QGSO
12. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents;
    https://lostarmour.info/yemen/item.php?id=7570
13. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-escalating-northern-front-in-yemen
14. https://www.theguardian.com/global-development/2018/nov/28/arms-yemen-militia-were-supplied-by-west-find-analysts
15. https://www.fidh.org/fr/regions/maghreb-moyen-orient/yemen/nouveaux-indices-de-presence-de-materiel-militaire-francais-au-yemen;
    SIPRI arms transfers database, https://sipri.org/databases/armstransfers
16. https://euarms.com/weapon/68IZ3gHHlKTfhg3gmOXAxZ;
    https://made-in-france.disclose.ngo/en/chapter/yemen-papers
17. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents.
18. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents;
    http://www.military-today.com/artillery/plz45.htm;
    SIPRI arms transfers database, https://sipri.org/databases/armstransfers.
19. https://es.greenpeace.org/es/trabajamos-en/desarme/armas-espanolas
20. 81mm (type?) by Saudi-armed militia, AP footage on https://www.youtube.com/watch?v=tpEnwUz_Xbc;
    120mm RT Saudi Army, Wall Street Journal footage on https://www.youtube.com/watch?v=-wc-9c4myPQ.
21. SIPRI arms transfers database, https://sipri.org/databases/armstransfers.
22. French intelligence services DRM, note ‘Yémen – Situation sécuritaire’, 25 September 2018, on https://made-in-france.disclose.ngo/en/documents.
23. https://www.defenseindustrydaily.com/idex-2009-the-other-purchases-05326/#more-5326; SIPRI arms transfers database, https://sipri.org/databases/armstransfers; http://www.deagel.com/news/United-Arab-Emirates-Becomes-First-Export-Customer-for-COBRA-Counter-Battery-Radar_n000005742.aspx
24. https://arms-uae.amnesty.org/en/#group-diverted-arms-cfDDgZ0yPq;
    DW documentary ‘Yemen and the global arms trade’, https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=tkUv2R97I-Y;
    https://www.theguardian.com/global-development/2018/nov/28/arms-yemen-militia-were-supplied-by-west-find-analysts.
25. E.g. Czech ammunition transits in Rotterdam to the UAE, https://broekstukken.blogspot.com/2019/04/ammunition-for-war.html. However the exporting company could not be identified.